انواع سرشیلنگی هیدرولیک ، راهنمای انتخاب و خرید
در هر سیستم هیدرولیک، اتصال بین شیلنگ و سایر اجزا نقشی حیاتی در حفظ فشار، جلوگیری از نشتی و تضمین عملکرد ایمن دستگاه دارد. این نقطه اتصال، جایی است که سرشیلنگی هیدرولیک وارد عمل می‌شود — قطعه‌ای کوچک اما حیاتی که تعیین‌کننده دوام، عملکرد و ایمنی کل مدار است.
مهندسان سیستم‌های سیال به خوبی می‌دانند که انتخاب نادرست سرشیلنگی می‌تواند به نشتی، ترکیدن شیلنگ، افت فشار یا حتی خرابی کامل سیستم منجر شود. از همین‌رو، شناخت دقیق انواع سرشیلنگی‌ها، تفاوت ساختار و کاربرد آن‌ها، و انتخاب درست متریال و نوع رزوه از اهمیت فراوانی برخوردار است.
در این مقاله تخصصی از پارس هیدرولیک، با تکیه بر داده‌های فنی مستند و استانداردهای بین‌المللی (نظیر SAE، ISO 8434 و DIN 2353)، به بررسی کامل انواع سرشیلنگی هیدرولیک شامل پرسی (Permanent) و پیچی (Reusable) خواهیم پرداخت. این راهنما به مهندسان، تکنسین‌ها و مدیران صنعتی کمک می‌کند تا در انتخاب سرشیلنگی مناسب برای سیستم‌های خود، بهترین تصمیم را بگیرند.
سرشیلنگی هیدرولیک چیست؟
سرشیلنگی یا Hydraulic Hose Fitting قطعه‌ای است فلزی که در انتهای شیلنگ نصب می‌شود تا بتواند شیلنگ را به سایر اجزای مدار مانند اتصالات، پمپ، شیر یا سیلندر وصل کند. وظیفه اصلی آن:
- ایجاد آب‌بندی مطمئن (Sealing)
- تحمل فشار بالا
- انتقال ایمن جریان سیال بدون نشتی
هرگاه سخن از فشارهای بالای 200 تا 600 بار به میان می‌آید، انتخاب سرشیلنگی صحیح اهمیت دوچندان می‌یابد.
اجزای اصلی یک سرشیلنگی هیدرولیک
از دید طراحی، هر سرشیلنگی شامل سه بخش اساسی است:
- هوز تیل (Hose Tail): بخشی دندانه‌دار که داخل شیلنگ قرار می‌گیرد و تماس مکانیکی جهت نگه‌داری ایجاد می‌کند.
- فریت یا پوسته پرسی (Ferrule / Sleeve): حلقه بیرونی که هنگام پرس کردن، روی شیلنگ فشرده می‌شود تا چسبندگی بین تاگل و شیلنگ محکم گردد.
- اتصال نهایی (Connection End): انتهای بیرونی که به رزوه، فلنج یا اتصال استاندارد (مثل BSP, JIC, ORFS, DIN) متصل می‌شود.
انواع سرشیلنگی هیدرولیک
۱. سرشیلنگی پرسی (Permanent Hose Fitting)
سرشیلنگی پرسی رایج‌ترین نوع مورد استفاده در صنایع فشارقوی است. این نوع پس از پرس شدن روی شیلنگ (با دستگاه پرس مخصوص) دیگر قابل جداسازی یا استفاده مجدد نیست.
ویژگی‌ها
- اتصال دائمی، بدون نشتی
- تحمل فشار بالا تا 600 بار
- کیفیت ثابت و قابل تکرار
- مناسب برای حجم تولید زیاد
فرآیند نصب
۱. برش دقیق شیلنگ با ابزار مخصوص (بدون ریش‌ریش شدن)
۲. قرار دادن فریت روی شیلنگ
۳. وارد کردن تاگل سرشیلنگی در داخل شیلنگ
۴. پرس فریت با قالب و دستگاه پرس هیدرولیک تا اندازه دقیق
مزایا
- ایمنی و استحکام بسیار بالا
- عملکرد پایدار حتی در لرزش‌های شدید
- مناسب برای تجهیزات متحرک مانند بیل مکانیکی، لیفتراک و جرثقیل‌های هیدرولیک
معایب
- غیرقابل جداسازی
- نیازمند دستگاه پرس در کارگاه یا کارخانه
۲. سرشیلنگی پیچی یا قابل استفاده مجدد (Reusable Hose Fitting)
این نوع برای شرایطی طراحی شده که امکان پرس در محل وجود ندارد یا نیاز به تعمیر سریع در محیط عملیاتی است.
ویژگی‌ها
- قابل باز و بسته شدن بدون تجهیزات پرس
- مناسب برای تعمیرات میدانی و سرویس سریع
- معمولاً برای فشار متوسط (تا 250–300 بار)
فرآیند نصب
۱. بریدن شیلنگ
۲. بستن پوسته رزوه‌ای پشت شیلنگ
۳. قرار دادن نازل رزوه‌ای در مرکز شیلنگ تا قفل مکانیکی ایجاد کند
مزایا
- تعمیر آسان در محل
- کاهش زمان توقف دستگاه
- صرفه‌جویی در هزینه در صورت استفاده مجدد از اتصال
معایب
- استحکام و تحمل فشار کمتر از نوع پرسی
- خطر نشتی در صورت نصب غیردقیق
مقایسه فنی سرشیلنگی پرسی و پیچی
| ویژگی | سرشیلنگی پرسی | سرشیلنگی پیچی |
|---|---|---|
| نوع اتصال | دائمی | قابل جداسازی |
| فشار کاری | بسیار بالا (تا 600 بار) | متوسط (تا 300 بار) |
| نیاز به دستگاه پرس | دارد | ندارد |
| میزان نشتی | بسیار پایین | متوسط |
| کاربرد اصلی | سیستم‌های صنعتی ثابت و متحرک | تعمیرات اضطراری یا سیالات کم فشار |
استانداردهای فنی مربوط به سرشیلنگی
سرشیلنگی هیدرولیک باید بر پایه استانداردهای بین‌المللی ساخته شود تا سازگاری، ایمنی و آب‌بندی تضمین گردد.
استانداردهای رایج عبارتند از:
| استاندارد | توضیح |
|---|---|
| DIN 2353 / ISO 8434-1 | برای اتصالات لوله و سرشیلنگی‌های متریک با رینگ برش |
| SAE J514 / J516 | مربوط به رزوه‌های آمریکایی (UNF/JIC) |
| ISO 12151-2 الی ISO 12151-6 | استانداردهای جهانی برای انواع کوپلینگ و سرشیلنگی پرسی |
| EN 853 – EN 857 | استاندارد ساخت شیلنگ‌های فشارقوی متناسب با سرشیلنگی‌ها |
پارس هیدرولیک با تکیه بر این استانداردها، تولیدات خود را بر اساس تست‌های فشار، اسپری نمک و لرزش صنعتی کنترل می‌کند و نتایج را در کاتالوگ‌های خود درج کرده است.
متریال استفاده شده در تولید سرشیلنگی‌ها
فولاد کربنی با آبکاری زینک-نیکل
- مقاومت بالا در برابر فشار
- تست اسپری نمک بیش از 720 ساعت (مطابق ASTM B117)
- مناسب برای محیط‌های صنعتی و ماشین‌آلات سنگین
استنلس استیل AISI 316
- مقاوم در برابر خوردگی و اکسیداسیون
- ویژه صنایع پتروشیمی و دریایی
برنج صنعتی (MS58)
- ماشین‌کاری آسان و قیمت اقتصادی
- مناسب برای سیستم‌های فشار پایین و پنوماتیک
فناوری و فرایند تولید در پارس هیدرولیک
پارس هیدرولیک با الهام از فناوری و ساختار استانداردی مشابه برندهای اروپایی سطح بالا، از فرآیند کروماته زینک-نیکل اکولوژیک استفاده می‌کند که در مقایسه با آبکاری زینک معمولی، مقاومت ضد خوردگی را تا دو برابر افزایش می‌دهد.
فرآیندهای کنترلی کیفیت شامل موارد زیر است:
- کنترل ابعادی CMM برای بررسی قطر شیار، زاویه شانه و Concentricity بدنه
- تست فشار هیدرواستاتیک تا ۱.۵ برابر فشار نامی
- تست لرزش با فرکانس بالا برای اطمینان از پایداری در سیستم‌های متحرک
- تست خوردگی در اسپری نمک (Salt Spray Test) به مدت بیش از 720 ساعت
- ردیابی تولید (Traceability Code) درج‌شده روی بدنه هر سری از سال ۲۰۱۳ به بعد
نحوه انتخاب سرشیلنگی مناسب
۱. نوع شیلنگ را مشخص کنید
- تک‌بافت، دوبافت یا اسپیرال
۲. فشار کاری سیستم
- همیشه سرشیلنگی با فشار اسمی بالاتر از سیستم انتخاب کنید.
۳. نوع رزوه اتصال
- بین رزوه‌های BSP، JIC، NPT، ORFS، DIN تفاوت وجود دارد. انتخاب نادرست باعث نشتی می‌شود.
۴. زاویه خروجی و نوع زانو
- مستقیم (0°)، زانویی (45°/90°)، یا سه‌راهی
۵. سیال عبوری
- در صورت وجود مواد شیمیایی یا دماهای بالا از استنلس استیل و اورینگ Viton® استفاده شود.
۶. محیط کاری و لرزش
- برای ماشین‌آلات متحرک از سرشیلنگی‌های ORFS یا JIC با قابلیت جذب لرزش بهره ببرید.
دستگاه پرس شیلنگ و اهمیت آن در دقت مونتاژ
دستگاه پرس شیلنگ یکی از ملزومات نصب حرفه‌ای انواع سرشیلنگی هیدرولیک پرسی است. پرس نامناسب می‌تواند باعث دو مشکل شود:
- پرس کمتر از حد مجاز: نشتی و لغزش شیلنگ
- پرس بیش از حد: له‌شدن لایه‌های داخلی و انسداد مسیر سیال
پارس هیدرولیک برای هر سایز شیلنگ، جداول دقیقی از مقدار قطر پس از پرس (Crimping Diameter) ارائه می‌دهد تا کاربر بتواند پرس یکنواخت و ایمن انجام دهد.
مثال کاربردی در صنعت نفت و گاز
در محیط‌های پالایشگاهی، لوله‌های انعطاف‌پذیر هیدرولیک برای انتقال روغن‌های فشارقوی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌دلیل لرزش شدید ناشی از پمپ‌ها، استفاده از سرشیلنگی پرسی با اتصال ORFS یا DIN 2353 توصیه می‌شود.
در این شرایط:
- فشار کاری تا 420–600 بار
- حداقل نشتی مجاز
- استفاده از استیل 316 با اورینگ Viton® برای مقابله با بخار و ترکیبات شیمیایی
آزمون‌های کنترل کیفیت پارس هیدرولیک
هر مدل سرشیلنگی پیش از عرضه، سه مرحله تست را طی می‌کند:
- تست فشار ترکیدگی (Bursting Test): تا 4 برابر فشار نامی
- تست نشتی پس از 100 چرخه مونتاژ و دمونتاژ: جهت بررسی دوام رزوه‌ها
- آزمون اسپری نمک: جهت ارزیابی مقاومت پوشش ضد خوردگی
مزایا و معایب هر نوع سرشیلنگی
سرشیلنگی پرسی
- ✔ دوام بالا
- ✔ بدون نیاز به سرویس
- ✖ عدم قابلیت باز و بسته کردن مجدد
سرشیلنگی پیچی (میدانی)
- ✔ قابلیت استفاده مجدد
- ✔ نصب آسان بدون ابزار خاص
- ✖ فشار کاری محدودتر
- ✖ احتمال نشتی در نصب غیردقیق
جمع‌بندی
در پایان، می‌توان گفت انتخاب صحیح انواع سرشیلنگی هیدرولیک ، ضامن عملکرد ایمن و طولانی‌مدت سیستم‌های سیال است. اگر پروژه شما در معرض لرزش، فشار بالا یا سیالات شیمیایی قرار دارد، پیشنهاد کارشناسان پارس هیدرولیک استفاده از سرشیلنگی پرسی فولادی با آبکاری زینک-نیکل و اورینگ Viton® است. برای کاربردهای سرویس موقت یا تعمیر در محل، مدل‌های پیچی گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه هستند.
با بهره‌گیری از تجربه تولید و کنترل کیفی پارس هیدرولیک، می‌توانید اتصالاتی انتخاب کنید که سال‌ها بدون نشتی کار کنند.
پرسش و پاسخ متداول (FAQ)
۱. آیا سرشیلنگی پیچی می‌تواند جایگزین نوع پرسی شود؟
در برخی کاربردهای سبک یا اضطراری بله، اما در سیستم‌های پر فشار توصیه نمی‌شود زیرا احتمال نشتی وجود دارد.
۲. تفاوت بین سرشیلنگی پرسی و پیچی در مقاومت فشار چیست؟
مدل پرسی تا 600 بار، درحالی‌که نوع پیچی معمولاً تا حدود 300 بار تحمل دارد.
۳. بهترین متریال برای کاربردهای دریایی چیست؟
استنلس استیل AISI 316 با اورینگ Viton®.
۴. چه عواملی باعث نشتی در سرشیلنگی می‌شود؟
پرس غیردقیق، انتخاب اشتباه نوع رزوه یا فرسودگی اورینگ.
۵. آیا می‌توان انواع سرشیلنگی هیدرولیک از برندهای مختلف را با هم ترکیب کرد؟
از نظر ایمنی و ابعاد توصیه نمی‌شود؛ زیرا هر تولیدکننده تلرانس و طراحی متفاوتی دارد.
